تبعات فرهنگی، اجتماعی سربازی در سال 1400
دکتر حسن عباسی در مصاحبه با نشریه حوراء (دفتر مطالعات و تحقیقات زنان، وابسته به مرکز مدیریت حوزه علمیه خواهران)، دلایل تغییر ترکیب جنسیتی دانشگاهها و کارآمد نبودن سیستم فعلی سربازی را برشمرده و ضمن بررسی مقایسه ای وضعیت تحصیلی و اجتماعی دو پسر و دختر جوان، نسبت به تبعات تداوم این وضعیت تا 15 سال آینده، هشدار داده است. خلاصه ای از این گفتگو در ادامه آمده است:
1ـ کهنه بودن سیستم سربازی
سربازگیری حدود 70 سال قدمت دارد ومربوط به دوره ای خاص اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی ایران است.عصر فئودالیسم و عبور به سوی شبه بورژوازی پهلوی، شاید می توانست توجیه گر نظام سربازگیری اجبای باشد؛ اما تکامل اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و نظامی امروز ایران و جهان، چنین سیستمی را ناکارآمد کرده است.
2ـ طی نیم قرن، هرگاه جوانی از محیط روستایی یا شهری به عنوان سرباز به درون پادگانی می رفت، محیط نیروهای مسلح جذابیت زیادی می توانست داشته باشد زیرا سرباز در آنجا غیر از مشق نظامی، درس زندگی می آموخت که برای پس از پایان خدمت سربازی او نیز مؤثر بود. تحولات فرهنگی و اجتماعی به گونه ای رقم خورده است که به ندرت می توان پذیرفت که یک جوان امروزی برابر هزینه بهترین سالهای عمرش، از محیط سربازخانه و پادگان چیز مطلوبی دست اورا بگیرد که برای پس از پایان خدمت سربازی مؤثر باشد. در واقع سرباز دیروز با دست تهی می آمد و هنگامی که می رفت، با یک شخصیت شکل گرفته در سربازی از پادگان می رفت؛ اما امروز یک جوان سرباز، عموما با شخصیت شکل گرفته تحت تاثیر خانواده، مدرسه، رسانه، دانشگاه، ورزشگاه، اینترنت و... وارد نیروهای مسلح می شود و جایی برای شکل دهی به شخصیت باقی نمی ماند. از این حیث، زندگی خدمت وظیفه عمومی الهام بخش جوان امروزی نیست.
3ـ در حوزه نظامی، جنس تهدید کاملا تغییر کرده است. جنگ نفت میان عراق و آمریکا برسر اشغال کویت در سال 1369، پس از جنگ سلطه در اشغال عراق از سوی بلوک آنگلوصهیون به رهبری آمریکا در سال 1382 و همچنین منازعه حزب الله لبنان و رژیم صهیونیستی در تابستان 1385، نشان داد که عصر استفاده از سرباز عمومی و غیر متخصص و اجباری گذشته است. عصر جنگ های سایبرنتیک، تهدیدهای نرم و نیمه سخت و سخت، منازعات پرشتاب و پرشدت، عمیقا محتاج نیروهای مسلح حرفه ایست.
4ـ ناکارآمدی بهره گیری از سرباز در منازعات امروز و آینده برکسی پوشیده نیست. اما از آن تاسف بار تر اینکه عمده ای از جوانان در خدمت سربازی، در مشاغل دفاعی و رزمی یا پشتیبانی خدمت نمی کنند، بلکه درگیر مشاغل خدماتی می شوند که به هیچ وجه مقرون به صرفه نیست. از حیث فرهنگی، علمی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی اصلا مقرون به صرفه نیست که دوسال از بهترین مقاطع عمر یک جوان در آبدارخانه، آشپزخانه، انبار، تعمیرگاه و ... پادگانها صرف شود. خسارت منابع انسانی عمومی در این خصوص غیر قابل برآورد است؛ به ویژه عقب ماندگی گسترده فرد در زندگی آتی خود.
5ـ کشوری که 10 میلیون بسیجی و نیروی داوطلب دارد، چگونه در یک موازی کاری آشکار، در یک موضع، دوگروه عمده منابع انسانی خود را هزینه می کند. در هر منازعه نظامی آینده، اگر تنها یک میلیون بسیجی در صحنه حاضر شود، براحتی می توان تهدیدی در حد تهدید متعارف «ناتو» را خنثی کرد.
ملاحظه می نمایید که با گزاره هایی که در بالا برشمرده شد، هزینه ملی آنچه خدمت وظیفه عمومی نامیده می شود نسبت به فوائدش تا چه اندازه زیاد است.اما تبعات اجتماعی آن چیست؟ یک جفت جوان دختر و پسر را در سال آخر دبیرستان درنظر بگیرید:دختر جوان فقط دغدغه کنکور دارد. پس از قبولی، وارد دانشگاه می شود. نقش اجتماعی او نقش انفعالی و انتظار است؛ یعنی از این پس منظر می ماند که آن جوان پسر به خواستگاری او بیاید تا زندگی، شکل جدیدی به خود بگیرد.
اما پسر جوان، با نگرانی از اینکه اگر در کنکور قبول نشود باید به سربازی برود در جلسه امتحانات پیش دانشگاهی و کنکور شرکت می کند و عموما یک واحد درسی را نگه می دارد که اگر در دانشگاه قبول نشد بابت آن به سربازی نرود؛ این اقدام یعنی تعلیق زندگی به مدت یک سال؛ اگر هرسال فقط دویست هزار جوان چنین تعلیق یک ساله ای را به خود تحمیل کنند، می شود حدود دویست هزار سال هدر رفته. این پسر جوان که به دلیل نقش کنش گری و فعال اجتماعی خود در امر پیش قدمی برای تشکیل خانواده، همواره یک نگرانی برای آماده شدن جهت این ماراتن چهار وجهی «خدمت سربازی، ادامه تحصیل در دانشگاه، اشتغال و در نهایت تشکیل خانواده » را دارد، پس از سربازی، به سختی در دانشگاه دوردستی قبول شده و سخت تر از آن یک شغل پیدا می کند؛ تا طی کردن این پروسه از سوی جوان پسر، دختر جوان تحصیلات خود را پایان داده و اشتغال پیدا کرده و دیگر «همکفو» آن پسر جوان محسوب نمی شود. در نتیجه آن پسر جوان به سراغ دختری از موج بعدی جوانان می رود و نتیجه آن، پیدایش نسل سوخته از دختران با تحصیلات دانشگاهی است که به مرور، سن ازدواج آنها بالا رفته و بعضا امکان ازدواج نمی یابند.
این مسأله در سال 1400 تبعات فرهنگی و اجتماعی عمیقی بر منابع انسانی کشور خواهد گذاشت؛ لذا طی یک طرح کارشناسی یا باید قوانین و مقررات سربازی تغییر کند و تسهیل شود یا اینکه مثلا دختران هم به سربازی اعزام شوند و مشابه این گزاره ها، می تواند این برهم خوردن توازن جنسیتی در بخش های مختلف جامعه را تعدیل کند.
بر گرفته از سایت رجا نیوز 
